Tο «σόφισμα του εφήμερου»

(Le « sophisme de l’ éphémère»)

Ι 

Η ήδη απελθούσα κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, στην απέλπιδα προσπάθειά της να νομιμοποιήσει την υποταγή της στις πιέσεις των πιστωτών της, εμφάνισε την προδοτική συμφωνία που υπέγραψε στις 13-7-2015, ως την μοναδική συμφέρουσα επιλογή για τα λαϊκά συμφέροντα. Την αυτή γνώμη είχε, προφανώς, και η χειραγωγηθείσα Βουλή που έσπευσε, με συνοπτικές διαδικασίες, να υπερψηφίσει, τα 1138 άρθρα της «συμφωνίας». Στην βάση της κυβερνητικής συλλογιστικής βρίσκεται το αξίωμα: τα πράγματα δεν αλλάζουν, υπάρχει μόνο ο ευρωμονόδρομος, δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική!
Ενδεχόμενη υιοθέτηση του πιο πάνω αξιώματος συνυποθέτει ότι η κεντρική πολιτική αντιπαράθεση περιορίζεται, εξ αντικειμένου, στο ασφυκτικό πλαίσιο του «ποιος θα είναι ο καλύτερος διαχειριστής του μνημονίου». Μ’ αυτόν τον τρόπο, συσκοτίζεται το πραγματικό πρόβλημα που συνίσταται στο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η φυλακή των λαών που προσπαθεί να επιβάλει, μέχρι τούδε επιτυχώς, την «Δημοσιονομική Προσαρμογή» (τί έκφραση κι’ αυτή Θεέ μου!) με εκτελεστήριο όργανο το ευρώ. Το ότι η «αριστερή» κυβέρνηση υιοθέτησε, κυνικά και ανενδοίαστα, το πιο πάνω αξίωμα, αποτίοντας «αριστερό» φόρο τιμής στην αλήστου μνήμης Μάργκαρετ Θάτσερ, την διαβόητη «ΤΙΝΑ» (There is no alternative), σε συνδυασμό με την βάναυση διάψευση των λαϊκών ελπίδων για την κατάργηση των μνημονίων και την ανατροπή της ανθρωποκτόνας λιτότητας αφενός μεν, έδωσε απρόσμενη ζωοδότρα πνοή στα πολιτικά πτώματα των μνημονιακών κομμάτων, αφετέρου δε, βύθισε τις λαϊκές μάζες στην απογοήτευση και στην αποθάρρυνση επ’ ωφελεία της κυρίαρχης αστικής τάξης και των εντεταλμένων της οργάνων. Αυτή η εμετική μνημονιακή μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ, η υιοθέτηση του αξιώματος «Δεν υπάρχει (άλλη) εναλλακτική», δεν δικαιούται να διεκδικεί εύσημα ιστορικής πρωτοτυπίας. Κατά το παρελθόν, όλοι οι εκπρόσωποι της συντήρησης πρόταξαν και υπερασπίστηκαν το ίδιο αυτό σύνθημα. Αυτό, ας το δούμε εκτενέστερα.

ΙΙ 

Ο Φιλόσοφος του Διαφωτισμού Ντιντερό υποστήριζε πως ο κόσμος ολοένα γεννιέται και πεθαίνει· κάθε στιγμή βρίσκεται στην αρχή του και στο τέλος του. Στον αχανή ωκεανό της ύλης, δεν υπάρχει σωματίδιο που να παραμένει ίδιο με τον εαυτό του, έστω και για μια στιγμή. Τα πάντα αλλάζουν, τα πάντα χάνονται· μόνο το όλον έχει διάρκεια. Εκείνη η φωτεινή σκέψη δεν επαναπαυόταν στην θεώρηση του υπαρκτού και του δεδομένου, υπερβαίνει το στατικό κοσμοείδωλο και το μετατρέπει σε καθαρά δυναμικό. Δεν επιτρέπει σε πάγιους προκαθορισμούς και προδιαγραφές να στενέψουν τον ορίζοντα της εμπειρίας! Έμβλημα του Ντιντερό είναι αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «αιώνιο έμβλημα του κόσμου»: rerum novus nascitur ordo (γεννιέται νέα τάξη πραγμάτων). Γι’ αυτό και θεωρεί πως δεν μπορεί να υπάρχει πιο επικίνδυνη πλάνη και πιο βλαβερό σόφισμα από το σόφισμα του εφήμερου (le sophisme de l’ éphémère) από την πίστη δηλαδή ότι όπως ΕΙΝΑΙ ο κόσμος τώρα, έτσι και ΠΡΕΠΕΙ αναγκαστικά να είναι. Αυτό το «είναι» αποτελεί μια φευγαλέα στιγμή του γίγνεσθαί του! (βλ. ERNST CASSIRER, Η Φιλοσοφία του Διαφωτισμού, ΜΙΕΤ, 2013, σελ. 171-172).

ΙΙΙ 

Εκείνοι που ισχυρίζονται ότι όλα είναι καλά είναι απλώς τσαρλατάνοι, λέει ο Βολταίρος. Το αξίωμα «Όλα είναι καλά» («Tout est bien») το απορρίπτει απερίφραστα. Το να κλείσουμε-συνεχίζει-τα μάτια μας μπροστά σ’ όλα τα δεινά που πάντα και παντού μας βρίσκουν, αποτελεί ανόητη αυταπάτη «Κάποια μέρα όλα θα είναι καλά, ιδού η ελπίδα μας· σήμερα όλα είναι καλά, ιδού η ψευδαίσθηση» καταλήγει. Καίτοι αλλού εκφράζει την πλήρη περιφρόνησή του για τον οπτιμισμό, καίτοι θεωρεί ότι δεν μπορούμε να εξαλείψουμε το κακό, εν τούτοις τονίζει πως πρέπει να βρισκόμαστε σε συνεχή αγώνα εναντίον του και καταλήγει : Διότι από αυτόν τον αγώνα πηγάζει η μόνη ευτυχία για την οποία είναι ικανός ο άνθρωπος (βλ. στο ίδιο πιο πάνω σελ. 248-251). Απ’ την άλλη, ο Πασκάλ, «εκείνος ο υπέροχος μισάνθρωπος που αυτοβασανίζεται», κατά τον παιγνιώδη χαρακτηρισμό του Βολταίρου, περιγράφει την κατάσταση της ανθρωπότητας του καιρού του ως κατάσταση βαθειάς παρακμής. Την παραδοχή αυτή του Πασκάλ την υιοθετεί και ο Ρουσώ που αποδέχεται το γεγονός του ανθρώπινου «εκφυλισμού» και τον απεικονίζει με τα μελανότερα χρώματα. Ο Πασκάλ, όμως, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η φιλοσοφία καθεαυτήν, ο Λόγος, επειδή βασίζεται μόνο στις δικές του δυνάμεις και παραιτείται από όλα τα στηρίγματα της αποκάλυψης, καταλήγει σ’ έναν παραλυτικό σκεπτικισμό. Εγκλωβισμένος μέσα στο ίζημα της θρησκευτικής απελπισίας του, αντιμέτωπος με την άβυσσο και το χάος των αντιφάσεων του, ξεσπάει σ’ έναν αφορισμό «… Ταπεινώσου, Λόγε ανίκανε· ησύχασε, ανόητη Φύση: μάθετε πως ο άνθρωπος υπερβαίνει απείρως τον άνθρωπο και μάθετε από τον Κύριό σας την αληθινή μας κατάσταση, την οποία εσείς αγνοείτε. Ακούστε τον Θεό!». Έτσι, προσπάθησε, με την μυστικιστική του βαθύνοια, να σώσει τους ανθρώπους από την κατάσταση της βαθειάς παρακμής τους καταφεύγοντας στην μαγγανεία της υπερβατικότητας. Στο τέλος, ξεστόμισε την φοβερή προτροπή του: il faut s’ abêtir! (Πρέπει να μωραθούμε!) (βλ. στο ίδιο πιο πάνω σελ. 245,248,261,262 και Miguel de UNAMUNO, Το τραγικό αίσθημα της ζωής, Β΄ έκδοση, εκδόσεις PRINTA, σελ 157, 136). Αλλά ο Ρουσώ, όσο κι’ αν αναγνωρίζει το φαινόμενο που αποτέλεσε την βάση της επιχειρηματολογίας του Πασκάλ, επ’ ουδενί δεν δέχεται την ερμηνεία που είχαν προσδώσει σ’ αυτό ο μυστικισμός και η θρησκευτική μεταφυσική του τελευταίου (Πασκάλ). Τόσο το αίσθημά του όσο και η σκέψη του εξεγείρονται ενάντια στην παραδοχή μιας αρχέγονης διαστροφής της ανθρώπινης βούλησης, μιας ριζικής διαφθοράς της ανθρώπινης φύσης, (κατά τον  Αυγουστίνο - και αρκετούς ασύνειδους συνεχιστές του σήμερα που υποστηρίζουν πως ο κανιβαλικός καπιταλιστικός ανταγωνισμός και το κυνήγι του κέρδους είναι καταχωρημένα στα χρωματοσωμάτια του ανθρώπου -). Καμιά λύτρωση του ανθρώπου δεν θα έρθει απ’ έξω. Κανένας θεός δεν μπορεί να μας την φέρει· ο ίδιος ο άνθρωπος πρέπει να γίνει σωτήρας του εαυτού του και, με την ηθική έννοια, ο δημιουργός του εαυτού του! Όχι το επί μέρους άτομο, αλλά η ανθρώπινη ελεύθερη συσσωμάτωση, η ανθρώπινη κοινωνία. Αυτή η κοινωνία στην ως τώρα μορφή της έχει ανοίξει τις βαθύτερες πληγές στην ανθρωπότητα· όμως, συνεχίζει, η ίδια αυτή κοινωνία, μπορεί και πρέπει να γιατρέψει τις πληγές της! (Βλ. ΕRNST CASSIRER, πιο πάνω, σελ. 261 και 264).

ΙV 

Το «δεν υπάρχει εναλλακτική» του ΣΥΡΙΖΑ είναι η σύγχρονη εκδοχή του «σοφίσματος του εφήμερου» και, του αξιώματος «Όλα είναι καλά». Η δέουσα πολιτική και κοινωνική απάντηση της κοινωνίας μας δεν είναι η απελπισμένη προτροπή του Πασκάλ «Πρέπει να μωραθούμε», ούτε να θεωρήσουμε την λογική μας ανίκανη και ανεπαρκή, αλλά αφού πιστέψουμε στην δύναμη, στην επάρκεια και στην στερεότητα της κριτικής μας σκέψης, αφού παρατηρήσουμε, άφοβα και ειλικρινά, την πραγματικότητα που μας περιβάλει, να καταγγείλουμε, με ανυποχώρητη συνέπεια, την «λίστα φρικαλεοτήτων» που θέλουν να μας επιβάλλουν οι Ε.Ε, η αστική μας τάξη και ο εκφυλισμένος ΣΥΡΙΖΑ, να περιφρονήσουμε τον αστικό μύθο του ευρωμονόδρομου, και να ορθώσουμε την ψυχή μας ενάντια στην επερχόμενη ανθρωποκτόνα καπιταλιστική βαρβαρότητα. Η ιστορία μαρτυράει ό,τι έχουμε την λογική και την δικαιοσύνη με το μέρος μας. Και ας μη λησμονούμε ότι οι λέξεις που εκφράζουν την οργή και την ελπίδα μας, όταν συναντιούνται βγάζουν ήχους τρυφερούς και εκρηκτικούς, ρυθμούς κρυστάλλινης τελειότητας. Αυτές οι λέξεις υπάρχουν για να ξεσηκώνουν τις καρδιές μας. Ça ira!
                                                      

19-IX-2015  


                                                  Πέτρος Πέτκας

πρώτη δημοσίευση: Νέα Προοπτική 

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου